sarı kantaron ne demek?
Sarı kantaron (Hypericum perforatum), Kılıç otu, Mayasıl
otu ve Koyunkıran adlarıyla da bilinir. Sarı kantarongiller
(Hypericaceae) ’sındaki Hypericum
cinsinin .
Dünyanın birçok yerinde bulunan bir bitkidir.
'da tarla, yol ve
kenarlarında kendiliğinden yetişen bitki 'ya da uyum sağlamış ve doğal olarak
kırlarda yetişmeye başlamıştır. Muhtemelen Hypericum maculatum ve
Hypericum attenuatum arasındaki bir melez tür Avrasya'nın ılıman
bölgelerinde ve istilacı bir ot olarak Kuzey ve Güney Amerika'nın yanı
sıra Güney Afrika ve Avustralya'nın çoğunda yetişir.
Tür, çiftlik hayvanları için zararlı olmasına ve reçeteli ilaçlarla
etkileşmesine rağmen yüzyıllar boyunca kullanılmış ve 21. yüzyılda ticari
olarak da ekilmeye devam etmektedir. Türün
bileşeni olan
, olası biyolojik özellikleri için
temel araştırma altındadır.
Kullanılan kısımları
Çiçeklenme döneminde bitkinin ve
veya tüm toprak üstü kısımları
toplanarak hemen kurutulduktan sonra kullanılır. Avrupa'da uzun süredir
ruhsal bozuklukların tedavisinde kullanılan Amerika'da da oldukça
popüler bir bitki türüdür. Geçmiş tarihlerde sarı çiçekleri toplanarak
güneş ışığı alan bir yerde
bekletilirdi. Bu yağ kırmızı renk aldıktan sonra oluşan merhem yara
iyileştirici olarak ve özellikle de yanık yaraları ile yatalak
hastalarda oluşan yaralarda tedavi edici olarak kullanılırdı. Bitki eski
ve medeniyetleri
zamanında kötü büyülere karşı koruyucu olarak ünlenmişti.
Özellikleri
- Hiperisin ve psödohiperisin gibi bileşikler bitkinin %0.05-0.3 ünü
oluşturan karakteristik bileşenleridir. Bunun yanında bitkide
%0.9-5.0 oranında hiperforin ve adhiperforin ile yaklaşık %4 kadar
çeşitli flavonoid türevi bileşikler bulunmaktadır.
- Çay şeklinde ve hazır tablet veya kapsül halinde preparatları
mevcuttur.
Kullanım alanları
- Hafif ve orta şiddette depresyonlarda alternatif bir
ilaç olarak önerilmektedir.
Bu konudaki birçok otorite bu bitkiyi özellikle menopozun
oluşturduğu ruhsal bozuklukları önlemek için uygun bir bitki olarak
görmektedir. Antidepresan özelliği hayvan deneylerinde ve çeşitli
klinik deneylerde kanıtlanmıştır. Ayrıca, ,
, ve
gibi maddelerle oluşan bağımlılıkların
tedavisinde yararlı olabileceğini gösteren deneysel kanıtlar
bulunmaktadır.
- Bitkinin gece beynin pineal bezinden
salınımını artırarak uykuyu
güçlendirdiği bildirilmiştir
- Bir çalışma bitkinin düşünsel yoğunlaşmayı artırdığı, kavrama
yeteneğini geliştirdiğini rapor etmiştir.Ancak bu etki kuramsaldır.
- Antiviral ve antibakteriyel etkileri vardır. Bileşenlerinden olan
hiperisinin AIDS hastalığının etkeni olan HIV
de aralarında olduğu çeşitli virüslere
karşı etkinliği deneysel olarak kanıtlanmıştır.
- Yapılan araştırmalar sonucu cilt hastalıklarına faydalı etkisi
olduğu kanıtlanmıştır.
- Antienflamatuvar etkisi vardır.
- Derinin melanin kaybı ile birlikte giden ve kısmi renk bozuklukları
ile karakterize vitiligonun tedavisinde yardımcıdır.
- Birçok
farklı olarak mide üzerinde olumsuz
etkilerinin bulunmadığı, hatta ülser tedavisinde de etkili olduğu
rapor edilmiştir.
- Halk arasında ishal tedavisinde, romatizmal ağrıların tedavisinde,
çocukların gece işemelerinde, gut hastalığının tedavisinde
kullanılmıştır.
- Halk arasında sarılık hastalığına karşı ve yara iyileştirici olarak
kullanılmıştır, bu etkileri deneysel olarak da kanıtlanmıştır.
- Bitki hakkındaki yoğun araştırmalar hala sürmektedir.
Yan etkiler ve etkileşimleri
- Hamilelerde kullanılması yeterli klinik çalışma olmadığı için
önerilmez.
- Antidepressan kullananların bu bitkisel desteği almadan önce doktora
danışmaları gerekmektedir.
- İçeriği, kan basıncını etkileyen bir madde olan "tyramine"'i yok
eden/azaltan monoamine oxidase proteinini bloke edebildiği için
"tyramine" bir anda çok fazlalaşabilir, bu da yüksek tansiyona yol
açabilir. Yani yüksek tansiyon sorunu olanlar kesinlikle
kullanmasınlar.
- Açık tenli kişilerde bitki kullanımı sırasında ışığa karşı
hassasiyet oluştuğu için ışıklı ortamlardan sakınmaları önerilir.
- Veterinerlikle ilgili kaynaklar bitkiyi ışığa karşı duyarlılık
oluşturduğu için zehirli otlar sınıfına koyarlar.
- Bazı hastalarda sindirim bozukluklarına neden olmuştur.
- Bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara sebep olabilmektedir.
- Çeşitli ilaçlar ile olumlu ya da olumsuz etkileşimleri
olabilmektedir. Bu nedenle ilaç tedavisi altındaki hastaların
hekimlerine danışmadan bu bitkiyi içeren preparatlar
kullanılmamalıdır.
- Yan etki ve/veya etkileşim durumlarında kullanımı kesmek gerekir.
- HIV ilaçlarındaki bazı etken maddeler özellikle " efaviranz" sarı
kantoron la etkileşime girerek kandaki proteaz inhibitorlerinin
seviyesini değiştirebilir. Bu sebeple HIV ilaçları kullananların
sarı kantoron kullanmaları sakıncalı olabilir.
- Doğum kontrol haplarını etkisizleştirdiği ve istenmeyen gebeliklere
sebep olduğundan doğum kontrol hapı kullananlar tarafından
kullanılması sakıncalıdır.
- Organ nakli yapmak isteyenler için doku reddine sebep olabilir.
- Aşırı saç dökülmesine yol açabilir.
Kaynakça
1
Baytop T. Geçmişte ve Günümüzde Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, Nobel
Kitabevi, İstanbul, 1999.
2
Ernst E. Hypericum: The Genus Hypericum, Taylor & Francis, London,
2003
3
Öztürk Y. Testing the antidepressive effects on animal models with the
special reference of Hypericum. Pharmacopsychiatry 30(Suppl),
125-128, 1997.
Orijinal kaynak: sarı kantaron. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler